Specjalny Zasiłek Opiekuńczy

INFORMACJA O ZMIANACH W ZASADACH DOTYCZĄCYCH UPRAWNIEŃ SPECJALNEGO ZASIŁKU OPIEKUŃCZEGO

W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1429), zwanej dalej ustawą, począwszy od 1 stycznia 2024 r. ulegają zmianie przesłanki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

Z uwagi na powyższe zmianie ulegną także zasady dotyczące uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego i zasiłku dla opiekuna.

SPECJALNY ZASIŁEK OPIEKUŃCZY –zasady od 1 stycznia 2024 r.

Konsekwencją wejścia w życie ustawy jest ponadto likwidacja od 1 stycznia 2024 r. specjalnego zasiłku opiekuńczego, przy czym – wydane decyzje pozostają w mocy, a zasiłek na dotychczasowych zasadach przysługiwał będzie w dalszym ciągu osobom, których prawo do świadczenia powstało do dnia 31 grudnia 2023 r. Kwota specjalnego zasiłku opiekuńczego w 2024 r. wynosi 620,00 zł i jest waloryzowana co 3 lata.

ZMIANY DOTYCZĄCE POBIERANIA ŚWIADCZEŃ W PRZYPADKU ŚMIERCI OSOBY WYMAGAJĄCEJ OPIEKI

W przypadku śmierci osoby wymagającej opieki, osoba pobierająca specjalny zasiłek opiekuńczy (na starych i nowych zasadach) zachowuje do niego prawo do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił zgon osoby wymagającej opieki, chyba że zgon osoby wymagającej opieki nastąpił przed dniem 1 stycznia 2024 r.

Osoba pobierająca specjalny zasiłek opiekuńczy w opisanej sytuacji (po śmierci osoby wymagającej opieki) nie traci prawa do:

1) świadczenia rodzicielskiego,

2) dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego;

3) świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego, pobieranych na dotychczasowych zasadach, albo zasiłku dla opiekuna, pomimo podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub ustalenia tej osobie prawa do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, lub świadczenia pieniężnego przyznanego na zasadach określonych w ustawie o świadczeniu pieniężnym przysługującym członkom rodziny funkcjonariuszy lub żołnierzy zawodowych, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą albo podjęciem poza służbą czynności ratowania życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia.

JEŚLI W DNIU 31.12.2023 JESTEŚ UPRAWNIONY/-A DO SPECJALNEGO ZASIŁKU OPIEKUŃCZEGO

po 1 stycznia 2024 r. korzystasz z ochrony praw nabytych i możesz pobierać go nadal pobierać na dotychczasowych zasadach.

Oznacza to, iż:

✔ przyznane świadczenie pozostaje w mocy

✔ w dalszym ciągu nie możesz być osobą aktywną zawodowo, oraz

✔ w dalszym ciągu nie możesz łączyć prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego z prawem do innych świadczeń, w szczególności emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, czy renty socjalnej.

✔ aby zachować prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego po upływie okresu zasiłkowego musisz terminowo złożyć wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na kolejny okres;

✔ aby zachować prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego po upływie okresu ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, musisz terminowo złożyć wniosek o nowe orzeczenie oraz wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na dalszy okres

OCHRONA PRAW NABYTYCH – KORZYSTANIE PO 31.12.2023 R. ZE ŚWIADCZEŃ NA DOTYCHCZASOWYCH ZASADACH

W sprawach o specjalny zasiłek opiekuńczy, do których prawo powstało do dnia 31 grudnia 2023 r., stosuje się przepisy dotychczasowe.

Osoby, którym przed dniem wejścia w życie ustawy, albo od dnia wejścia w życie ustawy, na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., przyznane zostało co najmniej do dnia 31 grudnia 2023 r. prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, zachowują, na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., prawo do tych świadczeń nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane.

Po upływie tego okresu osoby takie zachowują prawo do ww. świadczeń na zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., w przypadku, gdy osobie nad którą sprawują opiekę zostało wydane nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenie o niepełnosprawności.

Warunkiem zachowania prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na powyższych zasadach jest złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenia o niepełnosprawności, a następnie złożenie wniosku o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego w terminie 3 miesięcy, licząc od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności.

Prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego na opisanych wyżej zasadach przysługuje również po upływie okresu zasiłkowego, na który prawo zostało przyznane, jeżeli wniosek o ustalenie prawa zasiłku na kolejny okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy.

Ochrona praw nabytych ustaje z chwilą uchylenia decyzji ustalających prawo do świadczeń (zarówno z urzędu jak i na skutek rezygnacji osób uprawnionych), niedochowania terminów do złożenia kolejnego wniosku lub przyznania świadczenia wspierającego.

OSOBY UPRAWNIONE

Specjalny zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem, przeznaczonym dla osób, na których zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, jeżeli nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Przeznaczone jest na pokrycie utraty dochodu spowodowanego rezygnacją lub nie podejmowaniem zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad:

  • osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji;
  • osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Uwaga!

Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 764,00 zł.

W przypadku gdy łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę przekracza kwotę uprawniającą daną osobę do specjalnego zasiłku opiekuńczego o kwotę niższą lub równą kwocie odpowiadającej najniższemu zasiłkowi rodzinnemu przysługującemu w okresie, na który jest ustalany (aktualnie jest to kwota 95,00 zł), specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli przysługiwał w poprzednim okresie zasiłkowym. W przypadku przekroczenia dochodu w kolejnym roku kalendarzowym specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje.

Dochód ustala się na podstawie dochodu z roku poprzedzającego okres zasiłkowy, tzw. bazowego, uwzględniając jednocześnie aktualną sytuację rodziny, tzn. utratę dochodu lub jego uzyskanie po roku bazowym. Dochód z roku bazowego dzieli się przez liczbę miesięcy, w których dochód był osiągany. Z uwagi na obowiązujące regulacje prawne dotyczące sposobu ustalania dochodu organ rozpatrujący sprawę może wymagać wszystkich dokumentów potwierdzających utratę lub uzyskanie dochodu.

Za dochód rodziny osoby wymagającej opieki uważa się dochód następujących członków rodziny:

1) w przypadku gdy osoba wymagająca opieki jest małoletnia:

  • osoby wymagającej opieki;
  • rodziców osoby wymagającej opieki;
  • małżonka rodzica osoby wymagającej opieki;
  • osoby, z którą rodzic osoby wymagającej opieki wychowuje wspólne dziecko;
  • pozostających na utrzymaniu wyżej wymienionych osób dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia;

– z tym, że do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko, a także rodzica osoby wymagającej opieki zobowiązanego tytułem wykonawczym pochodzącym lub zatwierdzonym przez sąd do alimentacji na jej rzecz;

2) w przypadku gdy osoba wymagająca opieki jest pełnoletnia:

  • osoby wymagającej opieki;
  • małżonka osoby wymagającej opieki;
  • osoby, z którą osoba wymagająca opieki wychowuje wspólne dziecko;
  • pozostających na utrzymaniu wyżej wymienionych osób dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia;

– z tym, że do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko.

W przypadku, gdy prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego ustala się na osobę znajdującą się pod opieką opiekuna prawnego lub umieszczoną w rodzinie zastępczej spokrewnionej w rozumieniu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, uwzględnia się dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz dochód osoby wymagającej opieki.

Uwaga!

Przy ustalaniu prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego, organ właściwy musi wystąpić do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania strony i osoby niepełnosprawnej, w celu potwierdzenia faktu sprawowania opieki przez osobę ubiegającą się o specjalny zasiłek opiekuńczy.

Pamiętaj!

Aktualizacja wywiadu przeprowadzana będzie co 6 miesięcy.

NIEPRZYSŁUGIWANIE SPECJALNEGO ZASIŁKU OPIEKUŃCZEGO

Specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje gdy:

Osoba sprawująca opiekę:

  • ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno – rentowego;
  • ma ustalone prawo do renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym;
  • ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
  • legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Osoba wymagająca opieki:

  • została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, w rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu.

Na osobę wymagającą opieki:

  • inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury;
  • członek rodziny osoby sprawującej opiekę ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
  • inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Zarejestrowanie w powiatowym urzędzie pracy jako osoba poszukująca pracy lub posiadanie statusu bezrobotnego nie ma wpływu na uprawnienie do świadczenia pielęgnacyjnego.

W przypadku, gdy o specjalny zasiłek opiekuńczy ubiegają się rolnicy, małżonkowie rolników bądź domownicy, świadczenia te przysługują odpowiednio:

rolnikom w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego;
małżonkom rolników lub domownikom w przypadku zaprzestania prowadzenia przez nich gospodarstwa rolnego albo wykonywania przez nich pracy w gospodarstwie rolnym.

Wysokości specjalnego zasiłku opiekuńczego wynosi 620,00 zł miesięcznie.

Kwotę specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługującą za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę świadczenia przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w tym miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie przysługuje. Kwotę świadczenia przysługującą za niepełny miesiąc zaokrągla się do 10 groszy w górę.

Pamiętaj!

Specjalny zasiłek opiekuńczy przyznawany jest po uwzględnieniu kryterium dochodowego na czas trwania okresu zasiłkowego, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony. W tym przypadku prawo do zasiłku ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia, nie dłużej jednak niż do końca okresu zasiłkowego.

WYMAGANE DOKUMENTY DO SPECJALNEGO ZASIŁKU OPIEKUŃCZEGO

Ponadto do wniosku należy dołączyć:

  • kopia orzeczenia o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji;
  • albo kopia orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności;
  • dokumenty stwierdzające wysokość dochodu rodziny, w tym odpowiednio:

– oświadczenia dokumentujące wysokość innych dochodów niż dochody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, każdego członka rodziny, w tym przykładowo dokumentujące alimenty, stypendia, diety, należności z tytułu wynajmu, renty z Unii Europejskiej, fundusz alimentacyjny, dochody uzyskane za granicą z tytułu podjęcia zatrudnienia;

– odpis podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu zasądzającego alimenty na rzecz osób w rodzinie lub poza rodziną lub odpis protokołu posiedzenia zawierającego treść ugody sądowej, odpis zatwierdzonej przez sąd ugody zawartej przed mediatorem, lub innego tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, zobowiązujących do alimentów na rzecz osób w rodzinie lub poza rodziną;

– przekazy lub przelewy pieniężne dokumentujące wysokość zapłaconych alimentów, jeżeli członkowie rodziny są zobowiązani orzeczeniem sądu, ugodą sądową lub ugodą zawartą przed mediatorem do ich płacenia na rzecz osoby spoza rodziny;

– w przypadku gdy osoba uprawniona nie otrzymała alimentów albo otrzymała je w wysokości niższej od ustalonej w orzeczeniu sądu, ugodzie sądowej lub ugodzie zawartej przed mediatorem:

− zaświadczenie organu prowadzącego postępowanie egzekucyjne o całkowitej lub częściowej bezskuteczności egzekucji alimentów, a także o wysokości wyegzekwowanych alimentów (tj. właściwego komornika prowadzącego egzekucję), lub

− informację właściwego sądu lub właściwej instytucji o podjęciu przez osobę uprawnioną czynności związanych z wykonaniem tytułu wykonawczego za granicą albo o niepodjęciu tych czynności, w szczególności w związku z brakiem podstawy prawnej do ich podjęcia lub brakiem możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą, jeżeli dłużnik zamieszkuje za granicą;

– zaświadczenie właściwego organu gminy, nakaz płatniczy albo oświadczenie o wielkości gospodarstwa rolnego wyrażonej w hektarach przeliczeniowych ogólnej powierzchni w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy;

– kserokopia umowy dzierżawy − w przypadku oddania części lub całości znajdującego się w posiadaniu rodziny gospodarstwa rolnego w dzierżawę, na podstawie umowy zawartej stosownie do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, albo oddania gospodarstwa rolnego w dzierżawę w związku z pobieraniem renty określonej w przepisach o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej,

– kserokopia umowy o wniesieniu wkładów gruntowych − w przypadku wniesienia gospodarstwa rolnego do użytkowania przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną;

  • dokumenty określające datę utraty dochodu oraz wysokość i rodzaj utraconego dochodu, w tym przykładowo kserokopie:

– kserokopia świadectwa pracy,

– kserokopia umowy zlecenia, umowy o dzieło, pozostałych umów cywilno – prawnych,

– kserokopia PIT-11, PIT-8C, PIT-40, PIT-36, PIT-28 za rok bazowy poprzedzający okres zasiłkowy,

– kserokopia decyzji o utracie renty, emerytury, pozostałych świadczeń emerytalno rentowych.

  • dokumenty określające wysokość dochodu uzyskanego przez członka rodziny oraz liczbę miesięcy, w których dochód był osiągany − w przypadku uzyskania dochodu w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, w tym przykładowo:

– zaświadczenie z zakładu pracy potwierdzające zatrudnienie, rodzaj zawartej umowy, jej okres,

– kserokopia decyzji o uzyskaniu renty, emerytury, pozostałych świadczeń emerytalno – rentowych.

  • dokument określający wysokość dochodu uzyskanego przez członka rodziny z miesiąca następującego po miesiącu, w którym dochód został osiągnięty − w przypadku uzyskania dochodu po roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, w tym przykładowo:

– zaświadczenie z zakładu pracy potwierdzające zatrudnienie, rodzaj zawartej umowy, jej okres oraz wysokość dochodu netto uzyskanego z miesiąca następującego po miesiącu, w którym dochód został osiągnięty (przykładowo jeśli podjęto zatrudnienie w styczniu, wówczas dochód netto ma dotyczyć lutego).

  • inne dokumenty i oświadczenia niezbędne do ustalenia prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego, np. dokumenty potwierdzające zdobyte wykształcenie oraz dokumenty potwierdzające przebieg pracy zawodowej;
  • dokumenty potwierdzające możliwość podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu, zarówno wnioskodawcy, jak i członków rodziny w tym dzieci, a także osoby, na którą składany jest wniosek o świadczenie pielęgnacyjne,
  • kopia decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o ustaleniu kapitału początkowego (w przypadku jego posiadania) – dotyczy osób ubiegających się o zasiłek, a podejmujących zatrudnienie przed styczniem 1999 r.,
  • kopia uzupełnionego wniosku o ustalenie kapitału początkowego, czyli druku ZUS EKP z informacją o dacie wpływu do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – dotyczy osób, które nie występowały o ustalenie kapitału początkowego, a podejmowały zatrudnienie przed styczniem 1999 r.
  • uzupełniony druk informacji o posiadanych okresach ubezpieczeniowych składkowych i nieskładkowych uprawniających do otrzymania emerytury, czyli druk ZUS ERP-7.