Procedura Niebieskie Karty

W dniu 18 października 2011 roku weszła w życie unowocześniona procedura pod nazwą „Niebieskie Karty”.
Procedura przewiduje ścisłą współpracę służb realizujących zadania dotyczące przeciwdziałania przemocy w
rodzinie. Jej celem jest zapobiegnięcie dalszemu stosowaniu przemocy w rodzinie oraz zrealizowanie
indywidualnego planu pomocy.

Procedura „Niebieskie Karty” obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli
jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych,
Policji, oświaty i ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie.
Wszczęcie procedury „Niebieskie Karty” następuje przez wypełnienie formularza „Niebieska Karta – A”. Kartę
wypełnia przedstawiciel właściwej służby, gdy w toku prowadzonych czynności służbowych poweźmie
podejrzenie o stosowaniu przemocy w rodzinie.

Do wypełniania formularza „Niebieska Karta – A” są zobowiązani: Policjant, przedstawiciel jednostki
organizacyjnej pomocy społecznej – pracownik socjalny, przedstawiciel ochrony zdrowia – lekarz, pielęgniarka,
ratownik medyczny, przedstawiciel oświaty – nauczyciel, przedstawiciel gminnej komisji rozwiązywania
problemów alkoholowych. Wszczęcie procedury nie wymaga zgody osoby dotkniętej przemocą w rodzinie.

Procedura przewiduje dwuetapowy udział osoby dotkniętej przemocą w rodzinie, gdzie pierwszy etap, to
zetknięcie z przedstawicielami w/w służb, którzy będą zobowiązani wypełnić formularz „Niebieska Karta – A”, a
drugi etap to zaproszenie przez zespół interdyscyplinarny bądź grupę roboczą na spotkanie i wspólne
omówienie dalszych, zintegrowanych działań pomocowych.

Wzory wszystkich formularzy z procedury „Niebieskie Karty” są dostępne na naszej stronie internetowej:

I etap procedury Niebieskie Karty

Zetknięcie się z przedstawicielem służb może nastąpić w różny sposób. Najczęściej będą to interwencje Policji
(np. z uwagi na zgłoszenie telefoniczne), wizyta u lekarza z obrażeniami ciała, poinformowanie pracownika
socjalnego o doznawaniu przemocy w rodzinie podczas przeprowadzania rodzinnego wywiadu
środowiskowego, spotkanie dziecka z pedagogiem w szkole, poinformowanie nauczyciela, zgłoszenie się o
pomoc do miejskiej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych etc.

Każda z tych służb ma kilka podstawowych obowiązków, w zależności od specyfiki jej zadań. Generalnie, przy
pierwszym spotkaniu, oprócz działań interwencyjnych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobie
dotkniętej przemocą w rodzinie, przedstawiciele służb wszczynają procedurę poprzez wypełnienie, zazwyczaj w
obecności takiej osoby formularza „Niebieska Karta – A”, służącego zebraniu niezbędnych informacji o
okolicznościach zdarzenia. Formularz gromadzi m.in. dane osobowe osoby doznającej przemocy w rodzinie
oraz osoby stosującej przemoc w rodzinie, formy stosowanej przemocy, opisu miejsca zdarzenia, okresu
trwania sytuacji przemocowych, świadków przemocy w rodzinie, podejmowanych wcześniej działań mających
na celu zgłoszenie przemocy w rodzinie etc.

Rozmowę z osobą dotkniętą przemocą w rodzinie, przeprowadza się w warunkach gwarantujących swobodę
wypowiedzi i poszanowanie godności tej osoby oraz zapewniających jej bezpieczeństwo.

Po wypełnieniu formularza „Niebieska Karta – A” osobie dotkniętej przemocą w rodzinie, przekazuje się
pouczenie, stanowiące formularz „Niebieska Karta – B”. Jeżeli osobą dotkniętą przemocą w rodzinie, jest
dziecko, pouczenie przekazuje się rodzicowi, opiekunowi prawnemu lub faktycznemu albo osobie, która
zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie. Pouczenia nie przekazuje się osobie, wobec której
istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie.

Obowiązki przedstawicieli poszczególnych służb

a. Obowiązki funkcjonariusza Policji

W ramach procedury funkcjonariusz Policji:

1) udziela osobie dotkniętej przemocą w rodzinie, niezbędnej pomocy, w tym udziela pierwszej pomocy;
2) organizuje niezwłocznie dostęp do pomocy medycznej, jeżeli wymaga tego stan zdrowia osoby
dotkniętej przemocą w rodzinie;
3) podejmuje, w razie potrzeby, inne niezbędne czynności zapewniające ochronę życia, zdrowia i mienia
osób dotkniętych przemocą w rodzinie, włącznie z zastosowaniem na podstawie odrębnych przepisów w
stosunku do sprawcy przemocy w rodzinie, środków przymusu bezpośredniego i zatrzymania;
4) przeprowadza, o ile jest to możliwe, ze sprawcą przemocy w rodzinie, rozmowę, w szczególności o
odpowiedzialności karnej za znęcanie się fizyczne lub psychiczne nad osobą najbliższą, albo nad
dzieckiem lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, oraz wzywa tego sprawcę
do zachowania zgodnego z prawem i zasadami współżycia społecznego;
5) przeprowadza na miejscu zdarzenia, w przypadkach niecierpiących zwłoki, czynności procesowe w
niezbędnym zakresie, w granicach koniecznych do zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa;
6) podejmuje działania mające na celu zapobieganie zagrożeniom mogącym występować w rodzinie, w
szczególności składa systematyczne wizyty sprawdzające stan bezpieczeństwa osoby dotkniętej przemocą
w rodzinie, w zależności od potrzeb określonych przez zespół interdyscyplinarny lub grupę roboczą (te
zadania będzie realizował zwykle dzielnicowy).

Dodatkowo, funkcjonariusz Policji ma obowiązek:

• przekazania w trakcie interwencji informacji o interweniujących policjantach (stopień, imię i
  nazwisko oraz numer identyfikacyjny policjantów, nazwa i siedziba jednostki, w której pełnią
  służbę);
• późniejszego przekazania, na wniosek sądu lub prokuratury, dokumentacji policyjnej jako
  dowodów w postępowaniu;
• uczestniczenia, na wezwanie sądu, jako świadek w sprawie karnej.
  Jeżeli podczas interwencji nie ma możliwości wypełnienia formularza „Niebieska Karta – A” w całości, niektóre
  części mogą zostać uzupełnione później przez dzielnicowego, np. podczas kolejnej wizyty, przy czym wówczas
  również w obecności osoby dotkniętej przemocą w rodzinie.

b. Obowiązki pracownika socjalnego

W ramach procedury pracownik socjalny jednostki organizacyjnej pomocy społecznej:
1) diagnozuje sytuację i potrzeby osoby dotkniętej przemocą w rodzinie;
2) udziela kompleksowych informacji o:
a) możliwościach uzyskania pomocy, w szczególności psychologicznej,
b) prawnej, socjalnej i pedagogicznej, oraz wsparcia, w tym instytucjach i podmiotach świadczących
specjalistyczną pomoc na rzecz osób dotkniętych przemocą w rodzinie,
c) formach pomocy dzieciom doznającym przemocy w rodzinie oraz instytucjach i podmiotach
świadczących tę pomoc,
d) możliwościach podjęcia dalszych działań mających na celu poprawę sytuacji osoby dotkniętej
przemocą w rodzinie;
3) organizuje niezwłocznie dostęp do pomocy medycznej, jeżeli wymaga tego stan zdrowia osoby
dotkniętej przemocą w rodzinie;
4) zapewnia osobie dotkniętej przemocą w rodzinie, w zależności od potrzeb, schronienie w całodobowej
placówce świadczącej pomoc,w tym w szczególności w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar
przemocy w rodzinie;
5) może prowadzić rozmowy ze sprawcą przemocy w rodzinie, na temat konsekwencji stosowania
przemocy oraz informuje te osoby o możliwościach podjęcia leczenia lub terapii i udziale w programach
oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie.

c. Obowiązki przedstawiciela gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych

W ramach procedury przedstawiciel gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych ma podobne
obowiązki jak pracownik socjalny, za wyjątkiem zapewnienia schronienia w całodobowej placówce świadczącej
pomoc.

d. Obowiązki przedstawiciela ochrony zdrowia

W ramach procedury przedstawiciel ochrony zdrowia (lekarz, pielęgniarka, położna i ratownik medyczny)
każdorazowo udziela osobie dotkniętej przemocą w rodzinie, informacji o możliwościach uzyskania pomocy i
wsparcia oraz o uprawnieniu do uzyskania bezpłatnego zaświadczenia lekarskiego o ustaleniu przyczyn i
rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie.

e. Obowiązki przedstawiciela oświaty

W ramach procedury przedstawiciel oświaty (nauczyciel, pedagog szkolny):

1) udziela kompleksowych informacji o:
a) możliwościach uzyskania pomocy, w szczególności psychologicznej, prawnej, socjalnej i
pedagogicznej, oraz wsparcia, w tym instytucjach i podmiotach świadczących specjalistyczną
pomoc na rzecz osób dotkniętych przemocą w rodzinie;
b) możliwościach podjęcia dalszych działań mających na celu poprawę sytuacji osoby dotkniętej
przemocą w rodzinie;
2) organizuje niezwłocznie dostęp do pomocy medycznej, jeżeli wymaga tego stan zdrowia osoby
dotkniętej przemocą w rodzinie;
3) może prowadzić rozmowy ze sprawcą przemocy w rodzinie na temat konsekwencji stosowania
przemocy oraz informuje te osoby możliwościach podjęcia leczenia lub terapii i udziale w programach
oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie;
4) diagnozuje sytuację i potrzeby osoby dotkniętej przemocą w rodzinie, w tym w szczególności dzieci;
5) udziela kompleksowych informacji rodzicowi, opiekunowi prawnemu, faktycznemu lub osobie najbliższej
o możliwościach pomocy psychologicznej, prawnej, socjalnej i pedagogicznej oraz wsparcia rodzinie, w tym
o formach pomocy dzieciom świadczonych przez instytucje i podmioty w zakresie specjalistycznej pomocy
na rzecz osób dotkniętych przemocą w rodzinie.

Przedstawiciele tych podmiotów realizują procedurę „Niebieskie Karty” w oparciu o zasadę współpracy i
przekazują informacje o podjętych działaniach przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego.
Przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego jest zobowiązany niezwłocznie po otrzymaniu formularza
„Niebieska Karta – A” do zwołania posiedzenia zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej celem jak
najszybszego udzielenia pomocy osobie doznającej przemocy w rodzinie oraz do podjęcia stosownych działań
w stosunku do osoby stosującej przemoc w rodzinie.

II etap procedury Niebieskie Karty

Osobę dotkniętą przemocą w rodzinie zaprasza się następnie na posiedzenie zespołu interdyscyplinarnego
bądź grupy roboczej, z siedzibą znajdującą się zazwyczaj przy Ośrodku Pomocy Społecznej.

a. Zespół interdyscyplinarny

Działania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie podejmuje gmina, w szczególności w ramach pracy w
zespole interdyscyplinarnym.

Zespół interdyscyplinarny, składa się z przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnej
komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty, ochrony zdrowia, organizacji pozarządowych,
kuratorów sądowych, a czasami prokuratorów oraz przedstawicieli podmiotów działających na rzecz
przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Zadaniem zespołu interdyscyplinarnego jest integrowanie i koordynowanie działań w/w podmiotów oraz
specjalistów w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w szczególności przez:

1) diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie;
2) podejmowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie mających na celu
przeciwdziałanie temu zjawisku;
3) inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą w rodzinie;
4) rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku
lokalnym;
5) inicjowanie działań w stosunku do osób stosujących przemoc w rodzinie.

b. Grupa robocza

Zespół interdyscyplinarny może tworzyć grupy robocze w celu rozwiązywania problemów związanych z
wystąpieniem przemocy w rodzinie w indywidualnych przypadkach.

W skład grup roboczych wchodzą przedstawiciele jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, miejskiej
komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty, ochrony zdrowia. W skład grup roboczych
mogą wchodzić także kuratorzy sądowi, a także przedstawiciele innych podmiotów, specjaliści w dziedzinie
przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Do zadań grup roboczych należy, w szczególności:
1) opracowanie i realizacja planu pomocy w indywidualnych przypadkach wystąpienia przemocy w rodzinie;
2) monitorowanie sytuacji rodzin, w których dochodzi do przemocy oraz rodzin zagrożonych wystąpieniem
przemocy;

3) dokumentowanie działań podejmowanych wobec rodzin, w których dochodzi do przemocy oraz efektów
tych działań.

c. Spotkanie z osobą dotkniętą przemocą w rodzinie i opracowanie indywidualnego planu pomocy

Członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej zapraszają na swoje posiedzenie osobę dotkniętą
przemocą w rodzinie, jednakże jej niestawiennictwo nie wstrzymuje dalszych prac zespołu lub grupy. Należy
stawić się na zaproszenie, aby umożliwić i ułatwić udzielenie sobie pomocy. Na posiedzeniu tym członkowie
zespołu lub grupy w obecności zaproszonej osoby dotkniętej przemocą w rodzinie, dokonują analizy sytuacji
rodziny i wypełniają stosowny formularz „Niebieska Karta – C”.

Podstawowym zadaniem zespołu lub grupy jest opracowanie indywidualnego planu pomocy dla osoby
dotkniętej przemocą w rodzinie, i jej rodziny, zawierającego propozycje działań pomocowych. Indywidualny plan
pomocy obejmuje ogół działań podejmowanych przez osobę dotkniętą przemocą w rodzinie w celu poprawy
sytuacji życiowej tej osoby oraz jej rodziny i realizowany jest we współpracy z przedstawicielami: jednostek
organizacyjnych pomocy społecznej, miejskiej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty
i ochrony zdrowia, organizacji pozarządowych oraz kuratorów sądowych lub prokuratora.

Indywidualny plan pomocy może ulegać zmianie w zależności od potrzeb i sytuacji osoby dotkniętej przemocą
w rodzinie, w szczególności w sytuacjach, gdy osoba, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w
rodzinie, dopuściła się po raz kolejny stosowania przemocy w rodzinie w trakcie działań dokonywanych przez
zespół interdyscyplinarny lub grupę roboczą.

d. Działania w stosunku do osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie

Przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego wzywa osobę, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje
przemoc w rodzinie, na spotkanie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej.

Spotkania z osobami dotkniętymi przemocą w rodzinie, oraz osobami, wobec których istnieje podejrzenie, że
stosują przemoc w rodzinie, nie mogą być organizowane w tym samym miejscu i czasie. Oznacza to, że osoba
doznająca przemocy w rodzinie na pewno podczas swojej wizyty z przedstawicielami zespołu
interdyscyplinarnego lub grupy roboczej nie spotka tam osoby, od której doznawała przemocy.

Członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej podejmują działania w stosunku do osoby, wobec
której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, w szczególności:

1) diagnozują sytuację rodziny, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą;
2) przekazują informacje o konsekwencjach popełnianych czynów;
3) motywują do udziału w programach oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych;

4) przeprowadzają rozmowę pod kątem nadużywania alkoholu, środków odurzających, substancji
psychotropowych lub leków;
5) przekazują informacje o koniecznych do zrealizowania działaniach w celu zaprzestania stosowania
przemocy w rodzinie.

Jeżeli osoba, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, nadużywa alkoholu, członkowie
zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej kierują tę osobę do gminnej komisji rozwiązywania problemów
alkoholowych.

Zakończenie procedury „Niebieskie Karty”

Zakończenie procedury następuje w przypadku:

1) ustania przemocy w rodzinie i uzasadnionego przypuszczenia o zaprzestaniu dalszego stosowania
przemocy w rodzinie oraz po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy;
2) rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań.

O zakończeniu procedury powiadamia się podmioty, które w niej uczestniczyły tj. Komendę Powiatową Policji,
jednostkę organizacyjną pomocy społecznej, miejską komisję rozwiązywania problemów alkoholowych, szkołę,
placówkę ochrony zdrowia.

Procedura „Niebieskie Karty” przeprowadzana jest niezależnie od innych rodzajów postępowań, w
szczególności postępowania karnego, rodzinnego lub cywilnego.

W razie stwierdzenia popełnienia przestępstwa, przedstawiciele realizujący procedurę „Niebieskie Karty” są
zobowiązani do poinformowania o tym fakcie organy ścigania (Policję, prokuraturę).

Ponadto, w sytuacji stwierdzenia popełnienia przestępstwa Policja, w ramach swoich obowiązków służbowych,
będzie wykonywała czynności związane zarówno z realizacją w/w procedury, jak i postępowania karnego.